Vorm boven inhoud?
Recent is de ‘Richtlijn archiveren overheidswebsites’ verschenen, eerder bekend als de Handreiking webarchivering. Een zin die door velen is en wordt gelezen is ‘Overheidsorganisaties zijn op grond van de Archiefwet verplicht om hun websites te archiveren omdat zij de makers zijn van de informatie op de website.’ Er stond ook ‘Overheidswebsites vallen onder de werking van de Archiefwet. Overheidsorganisaties zijn daarmee verplicht om hun websites te archiveren, als deze van voldoende belang zijn.’ Genuanceerd dus. In de Richtlijn lijkt deze nuance verdwenen. Websites moeten gearchiveerd worden: “De verplichting om websites te archiveren vloeit voort uit de Archiefwet 1995. Artikel 3 uit de Archiefwet 1995 verplicht overheidsorganisaties “de onder hen berustende archiefbescheiden in goede, geordende en toegankelijke staat te brengen en te bewaren, alsmede zorg te dragen voor de vernietiging van de daarvoor in aanmerking komende archiefbescheiden.” De wet noemt daarbij niet expliciet websites. Maar onder archiefbescheiden wordt verstaan alle informatie die een overheidsorganisatie ontvangt of maakt bij het uitvoeren van haar taken. Ongeacht de vorm van de informatie. Daar vallen websites dus ook onder.”
In hoofdstuk 3 wordt de noodzaak om websites te archiveren nog verder toegelicht. Het gaat om de gebruikelijke belangen: met oog op de uitvoering van de bedrijfsprocessen, verantwoording, de recht- en bewijszoekende burger, onderzoek en erfgoed. De combinatie van deze belangen nopen tot het archiveren van de website. Uitgangspunt is verder blijvende bewaring van de website. Dit is uitgewerkt in 4.12: “Eis: De web archiefbestanden worden blijvend bewaard. Dit geldt voor alle verschillende onderdelen en alle geharveste versies van de website.
Als een overheidsorganisatie in zijn selectielijst niet heeft opgenomen dat zijn websites blijvend bewaard worden, dan is dat een bespreekpunt met het Nationaal Archief bij de eerstvolgende actualisatie van de selectielijst. Tot die tijd worden de web archiefbestanden nog niet vernietigd.
Toelichting: Openbare websites zijn een vorm van officiële overheidscommunicatie. Ze zijn een belangrijke bron van informatie over het handelen van de overheid. In het bijzonder over de relatie die de overheid onderhoudt met burgers en bedrijven. Websites laten ook zien hoe de overheid zich door de jaren heen presenteert aan de maatschappij. Ze hebben dus ook een culturele waarde. Daarom worden ze blijvend bewaard. Misschien zijn niet alle onderdelen van een website voor de lange termijn even belangrijk. Maar omdat het lastig is om een goed onderbouwd onderscheid te maken, wordt de hele website blijvend bewaard (zie ook 7.5).”
Het is inderdaad lastig om binnen websites keuzes te maken: welke inhoud komt voor vernietiging in aanmerking? Wat willen we eeuwig bewaren? Dat is zo. Dus moeten we alles bewaren en zitten we straks opgescheept met een gigantische verzameling overheidswebsites die nauwelijks van elkaar verschillen. Neem maar een kijkje op de websites van een stuk of 15 willekeurige gemeenten. Vertel me dan eens of ze interessant zijn. Ik heb er m’n twijfels bij.
De ‘Richtlijn’ biedt een haalbare oplossing voor een lastig vraagstuk. Een ideale oplossing vind ik het niet. Omdat het lastige materie is gaan we meer uit van de vorm dan van de inhoud. Een zelfde ontwikkeling zien we bij e-mailarchivering. En wellicht op termijn voor appjes en Instagramstories.
Jack Karelse